การขนส่งผลไม้ภายใต้บริบทโควิด 19

มุมมองในแง่ร้ายเกี่ยวกับ ZCP ของจีน (นโยบาย Zero Covid) มีผลตรงกันข้าม เนื่องจากในช่วงต้นของปี 2565 นี้การส่งออกทุเรียนไปจีนตั้งแต่เดือนมกราคม-กรกฎาคม ทำได้ดีกว่าช่วงเวลาเดียวกันของปี 2564 (632,483 ตัน เทียบกับ 586,249 ตัน) (ตารางที่ 1) เกิดอะไรขึ้นกับระบบโลจิสติกส์ของผลไม้ภายใต้บริบทโควิท 19 และสามารถเรียนรู้บทเรียนอะไรได้บ้าง ศ.ดร.ทัง จือมิน ผู้อํานวยการ ศูนย์อาเซียน-จีนศึกษา สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒน์ (CASPIM) ได้เล่าเรื่องราวไว้ในหนังสือที่กําลังจะตีพิมพ์เรื่อง“Fruit That Will Last: Thai Fruit Export to China”

ความตื่นตระหนกในความล้มเหลวของระบบโลจิสติกส์จากความแออัด ณ จุดตรวจบริเวณชายแดน โดยเฉพาะช่วงเดือนกุมภาพันธ์และมีนาคมซึ่งเป็นช่วงนับว่าเลวร้ายที่สุดต่อการขนส่งผ่านด่านโหย่วอี้กวน (Youyiguan) ที่ต้องใช้เวลาเพิ่มขึ้นจาก 10-15 นาทีเป็นหลายชั่วโมง เนื่องจากต้องรอตรวจและฆ่าเชื้อโควิด-19 ที่ยาวนานขึ้น ส่งผลให้อัตราการขนส่งลดลงจากมากกว่า 1,000 คันต่อวัน เหลือน้อยกว่า 100 คันต่อวัน ซึ่งกระทบต่อการส่งออกทุเรียนไปจีนในช่วงเดือนกุมภาพันธ์และมีนาคมของปี 2565 ที่ลดลงเหลือ 6,680 ตัน และ 7,465 ตัน ตามลำดับ จาก 25,858 ตัน และ 42,562 ตัน ในช่วงเวลาเดียวกันของปี 2564 (ตารางที่ 1)

อย่างไรก็ตาม สถานการณ์เปลี่ยนไปตั้งแต่เดือนเมษายน ปี 2565 ที่อัตราการขนส่งผ่านด่านโหย่วอี้กวนสามารถผ่านได้มากกว่า 300 คันต่อวันในช่วงกลางเดือนเมษายน และกลับมามากกว่า 1,000 คันต่อวันภายในวันที่ 1 ตุลาคม ส่งผลให้การส่งออกทุเรียนไปจีนปี 2565 ในเดือนมิถุนายนและกรกฎาคมเพิ่มขึ้นเป็น 219,379 ตัน และ 131,575 ตัน ตามลำดับ ซึ่งมากกว่า 122,642 ตัน และ 96,374 ตันในช่วงเวลาเดียวกันของปี 2564 (ตารางที่ 1)

ตารางที่ 1 ปริมาณการส่งออกทุเรียนจากไทยไปจีนปี 2564-2565

เดือน	ปี 2565 (ตัน)		ปี 2564 (ตัน)		ราคา ปี 2565 (หยวน/กก.)	ราคา ปี 2564 (หยวน/กก.)
	ปัจจุบัน	อัตราสะสม	ปัจจุบัน	อัตราสะสม
มกราคม	21,783	21,783	9,508	9,508	39.17	37.55
กุมภาพันธ์	6,680	28,463	16,350	25,858	40.69	36.89
มีนาคม	7,465	35,928	16,704	42,562	41.76	36.97
เมษายน	49,640	85,568	92,278	134,840	36.37	35.54
พฤษภาคม	195,961	281,529	232,393	367,233	31.03	30.98
มิถุนายน	219,379	500,908	122,642	489,875	30.68	33.04
กรกฎาคม	131,575	632,483	96,374	586,249	32.04	34.00
สิงหาคม	54,054	686,537	130,305	716,554	32.44	31.80
กันยายน	14,075	700,612	66,844	783,398	34.32	33.69
ตุลาคม			12,656	796,055		36.40
พฤศจิกายน			13,120	809,176		38.81
ธันวาคม			12,380	821,557		37.62

ที่มา: เรียบเรียงโดยCASPIM, ข้อมูลจากกระทรวงการศุลกากร สาธารณรัฐประชาชนจีน

บทเรียนจากการพลิกผัน

ประการแรก การเพิ่มประสิทธิภาพการผ่านด่านตรวจโดยเฉพาะในจุดตรวจผ่านแดนทางบกของฝั่งจีน (รูปภาพที่ 1) ดังนี้ 1) การยกตู้คอนเทนเนอร์ เปลี่ยนหัวรถลาก ณ สถานที่ที่กำหนด หลังจากนั้นผู้ขับรถชาวจีนจะขับหัวรถลากจีนไปรับตู้คอนเทนเนอร์เพื่อผ่านเข้าด่านจีน 2) การจัดตั้ง Green Lane เพื่ออำนวยความสะดวกการขนส่งผลไม้ และ 3) การขยายวันทำการด้านพิธีการศุลกากรเป็น 7 วัน หรือ 24 ชั่วโมงต่อวัน โดยผ่านการนัดหมายล่วงหน้า

ประการที่สอง ความหลากหลายของวิธีการขนส่ง (ตารางที่ 2) ในปี 2565 มีการเพิ่มสัดส่วนการขนส่งทางทะเลและทางอากาศ รวมถึงการใช้ประโยชน์จากการขนส่งทางรางโดยเฉพาะเส้นทางรถไฟจีน-ลาวสายใหม่ที่เริ่มดำเนินการตั้งแต่วันที่ 1 เมษายน  2565

ตารางที่ 2 การเปรียบเทียบวิธีการการขนส่งผลไม้ไทยไปจีน

วิธีการ	อัตราส่วน	จุดผ่านแดนหลักของจีน	ระยะเวลาการขนส่ง	ต้นทุน
ทางบก	48% (ปี 2564) 10.5% (40%) (แผนปี 2565)	โหย่วอี้กวน โม่ฮาน ผิงเสียง ตงซิง	2-3 วัน	14 บาท/กก. ใช้เส้นทาง R3A
ทางรถไฟ		ผิงเสียง โม่ฮาน เหอโขว่	4-5 วัน จากระยองถึงคุณหมิง	ต่ำกว่า 25% ของการขนส่งทางถนน
ทางทะเล	52% (ปี 2564) 83% (55%) (แผนปี 2565)	เสอโข่ว หนานซา ฮ่องกง เจ้อเจียงชินโจว เซี่ยเหมิน เซี่ยงไฮ้ ซินกั่ง ชิงเต่า ต้าเหลียน ฝูโจว	4-7 วัน จากลาดกระบังถึงท่าเรือหลักของจีน	12 บาท/กก. จากลาดกระบังถึงเซี่ยงไฮ้
ทางอากาศ	<1% (ปี 2564) 6.5% (5%) (แผนปี 2565)	เซินเจิ้น กว่างโจว คุนหมิง ฉงชิ่ง ปักกิ่ง หางโจว ผู่ตง หนานหนิง เฉิงตู ฉางชา	5 วัน นับจากการเก็บเกี่ยวจากต้นจนถึงผู้บริโภค	65 บาท/กก. (7-8 ครั้ง ของการขนส่งทางทะเล)

ที่มา: เรียบเรียงโดย CASPIM

ประการที่สาม ความพยายามของภาครัฐและภาคเอกชนไทยในการตรวจสอบและควบคุมโควิด-19 ที่ครอบคลุมทุกขั้นตอนของห่วงโซ่อุปทานโดยใช้กลไก 2P2S (คน (people) กระบวนการ (process) ระบบ (system) และโครงสร้าง (structure)) ในการออกใบรับรองการตรวจสอบและการฆ่าเชื้อโควิด-19 เพื่อลดความเสี่ยงในการปิดด่านตรวจผ่านแดนหากตรวจพบเชื้อ

เรียบเรียงโดย: ศูนย์อาเซียน-จียศึกษา สถาบันการจัดการปัญญาภิวัฒ์

แหล่งที่มา:

https://www.customs.go.th/statistic_report.php?show_search=1&s=15mw8BosrCZ6LaeB

http://english.customs.gov.cn/

รูปภาพ:

http://www.lmcchina.org/eng/2022-04/03/content_41926360.html